Γιατί πολλοί απολαμβάνουν να βλέπουν σπαρακτικές ταινίες: Τι αποκαλύπτει η ψυχολογία

Η νευροχημεία για το «θλιμμένο δάκρυ»

Όταν βλέπουμε μια συναισθηματικά φορτισμένη σκηνή (ένας αποχαιρετισμός, ένας θάνατος, μια προδοσία) ο εγκέφαλος δεν μένει αμέτοχος. Ενεργοποιείται η αμυγδαλή, το κέντρο επεξεργασίας συναισθημάτων, ενώ τα επίπεδα ωκυτοκίνης (η ορμόνη της ενσυναίσθησης και της ανθρώπινης σύνδεσης) αυξάνονται.

Μια έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης έδειξε ότι οι «συγκινητικές ταινίες» ενισχύουν τη διάθεση και την αίσθηση του «ανήκειν». Με άλλα λόγια, όταν βλέπουμε μια δραματική ταινία και νιώθουμε συναισθηματικά εκτεθειμένοι, ο εγκέφαλος μάς ανταμείβει, δίνοντάς μας ένα αίσθημα σύνδεσης, όχι μόνο με τους χαρακτήρες, αλλά και με τον εαυτό μας.

Κάθαρση: Μια παλιά ιδέα που αντέχει

Η λέξη «κάθαρση» προέρχεται από την αρχαία τραγωδία και περιγράφει τη συναισθηματική εξυγίανση που βιώνει το κοινό παρακολουθώντας τον πόνο των άλλων. Ο Αριστοτέλης μίλησε πρώτος για αυτή τη λειτουργία της τέχνης: να μας επιτρέπει να αγγίζουμε συναισθήματα που στη ζωή φοβόμαστε να αντιμετωπίσουμε.

Στις σύγχρονες εκφράσεις της ψυχολογίας, η ιδέα της κάθαρσης έχει επανέλθει ως συναισθηματική εκφόρτιση - το δάκρυ ως απελευθέρωση. Ορισμένοι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι η παρακολούθηση ενός δραματικού έργου λειτουργεί όπως το «ξέσπασμα» σε μια ασφαλή συνθήκη: χωρίς πραγματικό πόνο, χωρίς συνέπειες, αλλά με αληθινό συναίσθημα.

Δεν κλαίμε για αυτό που βλέπουμε, αλλά για αυτό που νιώθουμε

Πολλές φορές, αυτό που μάς συγκλονίζει σε μια ταινία δεν είναι η ιστορία, αλλά η αντανακλαστική σύνδεση με προσωπικά βιώματα: μια χαμένη αγάπη, η μητέρα που δεν προλάβαμε να αποχαιρετήσουμε, μια ζωή που δεν ζήσαμε. Η θλίψη της ταινίας ξεκλειδώνει τη δική μας. Και μέσα από αυτό, δημιουργείται ένα ασφαλές πεδίο για συναισθηματική βύθιση και επεξεργασία. Ο θεατής βρίσκει κάτι οικείο στην οθόνη και το κάνει προσωπικό. Αυτό το «κρυφό συμβόλαιο» μεταξύ θεατή και έργου είναι που δίνει τέτοια δύναμη στα θλιμμένα σενάρια.

Ένα παράδοξο των ανθρώπων είναι ότι, ενώ στη ζωή αποφεύγουμε τη στενοχώρια, στην τέχνη την αναζητούμε. Οι δραματικές ταινίες προσφέρουν κάτι που οι «ευχάριστες» ταινίες δεν μπορούν: συναισθηματικό βάθος, εμπλοκή, νόημα, ένταση, διάρκεια.

Μάλιστα, μελέτες δείχνουν ότι όσοι παρακολουθούν τέτοιες ταινίες αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής κατανόησης, ακόμα και μετά την προβολή. Νιώθουν πιο «ανθρώπινοι», πιο «συνδεδεμένοι», έστω και αν το τίμημα είναι λίγα δάκρυα παραπάνω.

Δεν είναι μαζοχισμός, είναι ανάγκη. Το να συγκινείσαι με μια ιστορία δεν είναι αδυναμία. Είναι ένδειξη ενσυναίσθησης, ψυχικής ευελιξίας και ικανότητας να νιώσεις κάτι πέρα από τον εαυτό σου. Γι’ αυτό και οι ταινίες που μας «ρίχνουν στα πατώματα», συχνά είναι εκείνες που μένουν μέσα μας για πάντα.